Thiếu máu tán huyết là bệnh gì? Điều trị thế nào?

Các tế bào hồng cầu có nhiệm vụ quan trọng là mang oxy từ phổi đến tim và đến toàn bộ cơ thể. Tủy xương chịu trách nhiệm tạo ra các tế bào hồng cầu này. Khi sự phá hủy các tế bào hồng cầu vượt quá khả năng sản xuất các tế bào này của tủy xương, bệnh thiếu máu tán huyết sẽ xảy ra.

Thiếu máu tán huyết có thể có thể do yếu tố bên ngoài hoặc nội tại

Tan máu bên ngoài

Bệnh thiếu máu tan máu bên ngoài phát triển theo một số khả năng, chẳng hạn như khi phản ứng tự miễn dịch xảy ra. Nó cũng có thể đến từ sự phá hủy tế bào hồng cầu do:

• Nhiễm trùng
• Khối u
• Rối loạn tự miễn dịch
• Tác dụng phụ của thuốc
• Bệnh bạch cầu
• Ung thư hạch

Tan máu nội tại

Thiếu máu tán huyết nội tại phát triển khi các tế bào hồng cầu do cơ thể bạn sản xuất không hoạt động bình thường. Tình trạng này thường do di truyền, chẳng hạn như ở những người bị thiếu máu hồng cầu hình liềm hoặc bệnh thalassemia, những người có hemoglobin bất thường.

Những trường hợp khác, bất thường về chuyển hóa di truyền có thể dẫn đến tình trạng này, chẳng hạn như ở những người bị thiếu men G6PD, hoặc sự bất ổn định của màng tế bào hồng cầu, chẳng hạn như bệnh tăng sinh spherocyt di truyền.

Bất kỳ ai ở mọi lứa tuổi đều có thể mắc bệnh thiếu máu huyết tán.

Nguyên nhân của bệnh thiếu máu huyết tán

Có thể bác sĩ không xác định được chính xác nguồn gốc của bệnh thiếu máu huyết tán. Tuy nhiên, một số bệnh, và thậm chí một số loại thuốc, có thể gây ra tình trạng này.

Nguyên nhân cơ bản của thiếu máu tan máu bên ngoài bao gồm:

• Lá lách to
• Biêm gan truyền nhiễm
• Virus Epstein-Barr
• Sốt thương hàn
• Độc tố E. coli
• Bệnh bạch cầu
• Ung thư hạch
• Khối u
• Lupus ban đỏ hệ thống (SLE), một rối loạn tự miễn dịch
• Hội chứng Wiskott-Aldrich, một chứng rối loạn tự miễn dịch
• Hội chứng HELLP (được đặt tên theo các đặc điểm của nó, bao gồm tán huyết, tăng men gan và số lượng tiểu cầu thấp)

Trong một số trường hợp, thiếu máu tán huyết do việc dùng một số loại thuốc

Một trong những dạng thiếu máu tán huyết nghiêm trọng nhất là dạng do truyền hồng cầu không đúng nhóm máu.

Mỗi người có một nhóm máu riêng biệt (A, B, AB hoặc O). Nếu bạn nhận được nhóm máu không tương thích, các protein miễn dịch chuyên biệt được gọi là kháng thể sẽ tấn công các tế bào hồng cầu ngoại lai. Kết quả là phá hủy các tế bào hồng cầu cực kỳ nhanh chóng, có thể gây chết người. Đây là lý do tại sao các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe cần phải kiểm tra cẩn thận các nhóm máu trước khi truyền máu.

Một số nguyên nhân gây ra thiếu máu tán huyết là tạm thời. Thiếu máu huyết tán có thể chữa khỏi nếu bác sĩ xác định được nguyên nhân cơ bản và điều trị.

Các triệu chứng của bệnh thiếu máu huyết tán là gì?

Do có rất nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra bệnh thiếu máu huyết tán nên mỗi người có thể có những triệu chứng khác nhau. Tuy nhiên, các triệu chứng thường gặp cũng giống như các triệu chứng của các dạng thiếu máu khác.

Các triệu chứng phổ biến này bao gồm:

• Da nhợt nhạt
• Mệt mỏi
• Sốt
• Lâng lâng
• Chóng mặt
• Yếu hoặc không có khả năng hoạt động thể chất

Các dấu hiệu và triệu chứng phổ biến khác ở những người bị thiếu máu huyết tán bao gồm:

• Nước tiểu đậm
• Vàng da và lòng trắng của mắt 
• Tăng nhịp tim
• Lá lách to
• Gan to

Thiếu máu tán huyết ở trẻ sơ sinh

Bệnh tan máu ở trẻ sơ sinh là tình trạng xảy ra khi mẹ và con có nhóm máu không tương thích, thường là do Rh không tương thích. Một tên gọi khác của tình trạng này là bệnh nguyên bào tạo hồng cầu.

Ngoài các nhóm máu ABO (A, B, AB và O) đã thảo luận trước đó, yếu tố Rh cũng tính đến nhóm máu cụ thể của một người: Một người có thể âm tính hoặc dương tính với yếu tố Rh. Một số ví dụ bao gồm A dương, A âm, AB âm và O dương.

Nếu người mẹ có nhóm máu Rh âm tính và bố của đứa trẻ có nhóm máu dương tính, thì khả năng mắc bệnh tan máu ở trẻ sơ sinh có thể xảy ra nếu tế bào hồng cầu của đứa trẻ sau đó dương tính với yếu tố Rh.

Tác động của việc này cũng giống như phản ứng truyền hồng cầu khi có sự không phù hợp ABO. Cơ thể người mẹ coi nhóm máu của em bé là “ngoại lai” và có thể có khả năng tấn công em bé.

Tình trạng này có nhiều khả năng xảy ra với phụ nữ trong lần mang thai thứ hai và sau đó. Điều này là do cách cơ thể xây dựng khả năng miễn dịch.

Trong lần mang thai đầu tiên, hệ thống miễn dịch của người mẹ học cách phát triển khả năng phòng thủ chống lại các tế bào hồng cầu mà nó coi là ngoại lai. Các bác sĩ gọi đây là hiện tượng nhạy cảm với các loại tế bào hồng cầu khác nhau.

Bệnh tan máu ở trẻ sơ sinh là một vấn đề vì em bé có thể bị thiếu máu đáng kể, gây ra các biến chứng nặng hơn. Các phương pháp điều trị có sẵn cho tình trạng này. 

Thiếu máu tán huyết ở trẻ em

Theo Đại học Chicago, bệnh thiếu máu huyết tán ở trẻ em thường xảy ra sau một đợt bệnh do virus. Nguyên nhân tương tự như ở người lớn và bao gồm:

• Nhiễm trùng
• Bệnh tự miễn
• Bệnh ung thư
• Thuốc 
• Một hội chứng hiếm gặp được gọi là hội chứng Evans

Chẩn đoán bệnh thiếu máu huyết tán

Chẩn đoán bệnh thiếu máu huyết tán thường bắt đầu bằng việc xem xét tiền sử bệnh và các triệu chứng. Trong quá trình khám sức khỏe , bác sĩ sẽ xem xét nhận biết làn da xanh xao hoặc vàng vọt. Họ cũng có thể ấn nhẹ vào các vùng khác nhau trên bụng của bạn để kiểm tra độ đau, điều này có thể cho thấy gan hoặc lá lách to.

Nếu bác sĩ nghi ngờ thiếu máu, họ sẽ yêu cầu các xét nghiệm chẩn đoán. Các xét nghiệm máu này giúp chẩn đoán bệnh thiếu máu huyết tán bằng cách đo:

• Bilirubin. Xét nghiệm này đo mức độ hemoglobin trong hồng cầu mà gan đã phân hủy và xử lý.
• Huyết sắc tố. Xét nghiệm này phản ánh gián tiếp lượng tế bào hồng cầu bạn lưu thông trong máu (bằng cách đo protein vận chuyển oxy trong tế bào hồng cầu)
• Chức năng gan. Xét nghiệm này đo nồng độ protein, men gan và bilirubin trong máu.
• Số lượng hồng cầu lưới. Thử nghiệm này đo lường có bao nhiêu tế bào hồng cầu chưa trưởng thành, theo thời gian trưởng thành thành các tế bào hồng cầu, mà cơ thể đang sản xuất

Nếu bác sĩ cho rằng tình trạng của bạn có thể liên quan đến bệnh thiếu máu tan máu nội tại, họ có thể cho mẫu máu của bạn xem dưới kính hiển vi để kiểm tra hình dạng và kích thước của chúng.

Các xét nghiệm khác bao gồm xét nghiệm nước tiểu để tìm sự hiện diện của sự phân hủy hồng cầu. Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể yêu cầu chọc hút tủy xương hoặc sinh thiết. Xét nghiệm này có thể cung cấp thông tin về số lượng tế bào hồng cầu đang được tạo ra và hình dạng của chúng.

>>Xem thêm: Mức độ huyết sắc tố thế nào là bình thường?

Điều trị thiếu máu huyết tán như thế nào?

Các lựa chọn điều trị cho bệnh thiếu máu tán huyết khác nhau tùy thuộc vào lý do thiếu máu, mức độ nghiêm trọng của tình trạng, tuổi tác, sức khỏe của bạn và khả năng dung nạp của bạn với một số loại thuốc.

Các lựa chọn điều trị cho bệnh thiếu máu huyết tán có thể bao gồm:

• Truyền hồng cầu
• IVIG
• Thuốc ức chế miễn dịch 
• Phẫu thuật

Truyền hồng cầu

Truyền hồng cầu được thực hiện để nhanh chóng tăng số lượng hồng cầu của bạn và thay thế các tế bào hồng cầu bị phá hủy bằng những tế bào mới.

IVIG

Bạn có thể được tiêm globulin miễn dịch vào tĩnh mạch trong bệnh viện để làm suy giảm hệ thống miễn dịch của cơ thể nếu quá trình miễn dịch dẫn đến thiếu máu huyết tán.

Phẫu thuật

Trong trường hợp nghiêm trọng, lá lách của bạn có thể cần phải được cắt bỏ. Lá lách là nơi các tế bào hồng cầu bị phá hủy. Cắt bỏ lá lách có thể làm giảm tốc độ phá hủy các tế bào hồng cầu. 

Thiếu máu huyết tán có thể ảnh hưởng đến mọi người ở mọi lứa tuổi và có nhiều nguyên nhân cơ bản. Đối với một số người, các triệu chứng nhẹ và tự khỏi theo thời gian và không cần điều trị. Những người khác có thể cần được chăm sóc trong suốt phần đời còn lại của họ.